Aan het woord: Claire Felicie
Begin 2019 was Claire Felicie uitgenodigd een overzicht van haar werk te tonen bij Pennings Foundation. De eerste contacten met Galerie Pennings legde ze in 2003.
Claire Felicie (1966) groeide op in Breda. In 1988 verhuisde ze naar Amsterdam. Ze is autodidact. Ze werkt (nog steeds) in zwart-wit met een analoge camera en heeft een eigen doka waar ze haar foto’s afdrukt. Alleen voor grote formaten gaat ze naar een fotolab. Claire Felicie is haar artiestennaam.
“In 2002 was mijn werk verschenen als portfolio in het magazine Pf, met een tekst van Herman Hoeneveld. En in 2003 kreeg ik een expositie in De Melkweg met de serie In the forecourt.”
Claire Felicie verloor op jonge leeftijd haar moeder. “Mijn vader was een lieve man, een mooie man ook, maar hij gaf weinig aandacht aan de kinderen. Als ik aan mijn jeugd denk was alles ‘donker’. Het was een nare periode. Ik las veel, om te ontsnappen aan de naargeestige werkelijkheid en te kunnen vertoeven in een andere, mooiere wereld. In mijn eigen gezin wilde ik het anders doen, ik wilde ‘licht en vrolijkheid’.” Daarvan getuigen de foto’s van haar kinderen in In the forecourt, al hangt er een zweem van melancholie over die te maken heeft met de eigen kindertijd.
“Suzanne Dechert van De Melkweg zei: ‘Je moet eens gaan kijken bij Galerie Pennings’. Ik ging op gesprek bij Harry Pennings en hij nam mijn werk mee naar Art Cologne. Er waren plannen voor een expositie van 'In the forecourt' in Galerie Pennings, maar in 2006 overleed Harry. Toen Petra (Cardinaal) de galerie had overgenomen werd het contact gecontinueerd.”
“Naar aanleiding van het overlijden van mijn vader maakte ik de serie Moonstruck, met foto’s van een meisje in een witte jurk in een bos en in de sneeuw, als symbolen van eeuwigheid en vergankelijkheid.” Met deze werken werd in 2007 een expositie samengesteld in Galerie Pennings.
“In 2009 begon ik met het fotograferen van Nederlandse mariniers. Mijn zoon was marinier en hij zou worden uitgezonden naar Afghanistan. Het lot bepaalde anders. Mijn zoon werd met zijn eenheid uitgezonden naar Curaçao. Veel van zijn vrienden vertrokken met een andere eenheid naar Afghanistan. En ik ook; dat was immers de bedoeling van het project.”
Hier is de indrukwekkende serie Here Are The Young Men uit voortgekomen waarin de mariniers zijn geportretteerd vóór, tijdens en ná de uitzending naar Afghanistan. Treffend heeft Felicie de blikken in de ogen vastgelegd die alles zeggen over de gemoedstoestand van de mannen, van ‘verwachtingsvol’ naar ‘de dood in de ogen gekeken hebbend’ tot wat velen zien als ‘getraumatiseerd’. Met de presentatie in drieluiken komt dit het best tot uitdrukking. Met de drieluiken van de mariniers ging Petra naar de beurs Fotofever in Parijs in 2013. Claire had kaarten laten drukken van de drieluiken; deze vonden gretig aftrek. En veel bezoekers maakten daar foto’s van.
“Daarna maakte ik de serie Only The Sky Remains Untouched (2015-2016), over militairen met PTSS (Post Traumatische Stress Stoornis).” Het lijkt haast een logisch vervolg op de serie over de mariniers. Van beide series heeft ze een boek uitgebracht. De expositie van Only The Sky Remains Untouched was te zien in Museum de Fundatie in Zwolle.
“In 2017 en nogmaals in 2018 ging ik naar Iraaks Koerdistan. Ik had me het lot van de Peshmerga vrouwen aangetrokken die, naast de mannen, strijden tegen Islamitische Staat. Ik reisde naar Koerdistan om deze moedige vrouwen te ontmoeten.” Het resultaat is de serie Daughters of the Sun, waarvan in 2018 al enkele werken te zien waren in de groepstentoonstelling ‘Preview’ bij Galerie Pennings, de eerste expositie na de verhuizing naar de Geldropseweg 63. Het Nationaal Militair Museum in Soesterberg toonde later dat jaar een grote selectie foto’s van de Peshmerga strijdsters.
Van deze serie maakte ze in een kleine oplage een leporello. Bijzonder is dat het helemaal handgemaakt is en de tekst ook met de hand is geschreven.
Recent werkt ze aan de serie Beauty from the Ashes, bestaande uit donkere, onscherpe portretten van vrienden. “Ik wil ermee uitdrukken dat de dood, gesymboliseerd door het donkere – de ‘as’- bij het leven hoort. Door je bewust te zijn van je eigen sterfelijkheid leef je intenser en bewuster.”
Voor het voorjaar van 2019 stond een overzichtsexpositie bij Pennings Foundation gepland. Ze gaf de expositie de titel Distant Sky. Op de uitnodiging voor de expositie verscheen de volgende tekst van Claire Felicie:
“Vroeg in mijn leven verlies ik mijn moeder. Mensen aan wie ik gehecht ben verdwijnen zonder afscheid te nemen. Het tekent mijn leven. Het proces van verlies wordt de rode draad in mijn werk. Verlies van geliefden, van illusies en dromen, van onschuld en onbevangenheid. Hoe gaan wij om met levens-veranderende, ingrijpende gebeurtenissen? Fotografie is de vorm voor mij om het voortdurend proces van verlies aan te kunnen gaan en er betekenis aan te geven.”
“In samenspraak met beeldend kunstenaar Ellen Korth ontstond het idee om in de grote expositieruimte van Pennings Foundation een kleine, intieme ruimte te maken, een box, en de werken in en rondom de box te tonen.”
Voor de 'box' moesten wanden worden gebouwd. Petra heeft 'standaard' wanden laten bouwen die sindsdien gebruikt worden in verschillende opstellingen.
“Aan de buitenkant van de box hingen in groot formaat lichte en vrolijke foto’s van 'In the Forecourt'. Aan de binnenkant hingen, als contrast, in klein formaat de foto’s die met verlies te maken hebben, veelal gemaakt in oorlogsgebieden, maar niet allemaal.
De werken hingen door elkaar, niet chronologisch en series hingen niet bij elkaar. Dit heb ik expres zo gedaan, zodat mensen beter kijken. Ik wilde met deze presentatie verrassen, niet de gangbare dingen doen."
"De foto’s aan de binnenkant van de box hingen bewust niet op ooghoogte maar wat lager. Mensen moesten een beetje buigen om de foto’s te kunnen zien. Ik vond het idee dat mensen een buiging moeten maken wel mooi. Daarmee tonen ze respect voor de mensen die geleden hebben. Ik kwam op dit idee door de Struikelstenen (Stolpersteine) die sinds een paar jaar in stoepen worden aangebracht voor huizen waar voor de Tweede Wereldoorlog Joden hebben gewoond en ter nagedachtenis aan hen die in concentratiekampen zijn omgekomen.”
Bij de opening vertelde Arno Haijtema (van de Volkskrant) in zijn speech dat hij jarenlang niets moest hebben van militarisme, maar dat hij door de foto’s van Claire Felicie genuanceerder is gaan kijken naar missies van de VN. Bijzonder was dat bij de opening een aantal mariniers en veteranen met PTSS aanwezig waren die Claire Felicie had geportretteerd en met wie zij een bijzondere band heeft opgebouwd.
Commentaires